Przemierzając środkową Polskę warto pamiętać, że znajdujemy się na historycznej Ziemi Łęczyckiej.

Rozciąga się ona się od koryt rzek Warty i Neru na północnym zachodzie aż po południową granicę na Pilicy i stanowi obszar, na którym przez wieki – oprócz historycznych, polokowanych miast – nie brakowało starych puszcz czy kompleksów leśnych. Drewno pozyskiwane z ich powierzchni stanowiło podstawowe źródło surowca wykorzystywanego w konstrukcjach obronnych i mieszkaniowych, a z końcem średniowiecza w Polsce, również do budowy licznych budowli sakralnych.

To właśnie one – zamknięte w enklawach zieleni wśród starych, dorodnych drzew – stoją na straży niewielkich, lokalnych wiosek.

Budowano je z materiału nie tylko łatwo dostępnego, lecz również wyróżniającego się licznymi walorami technologiczno-estetycznymi oraz naturalnym zapachem i ciepłem sprzyjającym człowiekowi. Piękno i potencjał budulca w pełni wykorzystywali mistrzowie ciesielnictwa i snycerstwa, a utalentowani artyści dbali o wypełnienie surowej bryły motywami i wzorami, uświetniając tym samym przestrzeń sacrum na chwałę Boga.

Zdecydowana większość kościołów była budowlami orientowanymi (wschód – zachód), o konstrukcji zrębowej (wieńcowej). Konstrukcja ta opiera się na ułożonych poziomo wieńcach z belek łączonych w narożach za pomocą różnych zacięć. Wschodnia część świątyń przeważnie była węższa i krótsza, zakończona trójbocznie. Do północnej ściany dostawiano zakrystię, a w centralnym miejscu umieszczano ołtarz, gdzie najczęściej znajdował się obraz świętego, pod wezwaniem którego funkcjonowała dana parafia. Prezbiterium przechodziło w zdecydowanie dłuższą i szerszą nawę główną z przestrzenią przeznaczoną dla wiernych. Zwieńczenie przeciwległej strony nawy stanowiła niższa kruchta zabezpieczająca wejście do Domu Pańskiego. Nawę i prezbiterium przykrywał skośny dach dwuspadowy, najczęściej kryty gontem o osobnych kalenicach.

Większość drewnianych kościółków w środkowej Polsce nie posiadała wież integralnie związanych z konstrukcją, a jedynie niewielkie, malowniczo wkomponowane sygnaturki nad nawą lub na jej styku z prezbiterium. Tę lekką i delikatną konstrukcję przykrywano barokowymi hełmami pokrytymi gontem lub blachą. Uzupełnienie tworzyły niewielkie dobudówki (skarbczyki, kruchty, kaplice) wykończone własnymi daszkami pulpitowymi.

Pod względem historycznej administracji kościelnej teren ten obejmował Archidiakonat Łęczycki przynależny do Archidiecezji Gnieźnieńskiej. Pod koniec XVI wieku Województwo Łęczyckie liczyło 82 parafie, a wśród nich również te niewielkie, pozostające z dala od uczęszczanych traktów.

Mając na uwadze, że większość tych kościółków istnieje już od około 250-300 lat,

Lokalna Organizacja Turystyczna „Centralny Łuk Turystyczny” postawiła sobie za cel nie tylko przybliżenie ich historii, ale także zwrócenie uwagi na ich aktualny stan. W ten właśnie sposób został stworzony szlak kulturowo – turystyczny o nazwie: „Szlak kościołów drewnianych Ziemi Łęczyckiej”.

Z ponad trzydziestu zabytkowych, drewnianych obiektów sakralnych zostało wybranych osiem perełek

reprezentujących tego typu architekturę centralnej Polski. Aktualnie przynależą one do struktur Diecezji Łowickiej, a terytorialnie wchodzą w zasoby zabytków Gmin: Łęczyca, Góra św. Małgorzaty, Zgierz, Piątek i Krzyżanów, które znajdują się w powiatach: łęczyckim, zgierskim i kutnowski, na obszarze województwa łódzkiego.

Odwiedzając te miejsca warto pamiętać, że drewniane świątynie Ziemi Łęczyckiej są wyjątkowym dobrem kultury o unikatowym charakterze oraz wartości historycznej i artystycznej – zarówno na skalę regionalną jak i ogólnopolską.

Pamiętajmy więc, że jesteśmy spadkobiercami pięknego dziedzictwa powierzonego nam przez poprzednie pokolenia. Jako jego użytkownicy dbajmy o to, by móc przekazać ów skarb dalej – w równie dobrym lub lepszym stanie – naszym następcom.

Opracował Prezes LOT „Centralny Łuk Turystyczny” Jacek Ziółkowski